دوسته خوووووب
همه چیدوسته خوووووب
همه چیتأثیر تمام کائنات در رزق و روزی
خداست که منبع همه برکات است، حتى مشرکان خداوند را خالق و معطى ارزاق مىدانستند، و براى بتها تنها مقام شفاعت قائل بودند.
این نکته نیز قابل توجه است که روزی هاى پروردگار که از ناحیه آسمان به انسانها مىرسد منحصر به باران نیست،" نور و حرارت آفتاب و هوا " که در جو زمین وجود دارد، از قطرات حیاتبخش باران نیز مهمتر است.
همانگونه که برکات زمین نیز منحصر به گیاهان نیست، بلکه انواع منابع آب هاى زیرزمینى، معادن گوناگون که بعضى در آن زمان کشف شده بود، و بعضى با گذشت زمان آشکار گشت همه در این عنوان جمعند.
کیست که از آسمانها و زمین به شما روزى مىدهد؟
قُلْ مَنْ یَرْزُقُکُمْ مِنَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ قُلِ اللَّهُ وَ إِنَّا أَوْ إِیَّاکُمْ لَعَلى هُدىً أَوْ فِی ضَلالٍ مُبِینٍ (سبا ،24)(اى پیامبر! به مشرکان) بگو: کیست که از آسمانها و زمین به شما روزى مىدهد؟ بگو: خدا و البتّه (یکى از) ما یا شما بر (طریق) هدایت یا در گمراهى آشکار هستیم.
در این آیه از طریق خاصی براى ابطال عقائد مشرکان وارد مىشود و مسأله" رازقیت" را بعد از مسأله" خالقیت" که در آیات گذشته مطرح بود عنوان مىکند، این دلیل نیز به صورت سؤال و جواب است تا وجدان خفته آنها را از این طریق بیدار سازد، و از پاسخى که از درونشان مىجوشد به اشتباه خود پى ببرند.
این اسلوب کافر را وا مىدارد که در راه خود شک کند. مثلاً در امر رسالت شک کند که آیا راست است یا نه و همین شک او را به حقیقت راهنمایی می کند و مرحله به مرحله پیش مىبرد تا به حقیقت برسد. اما کسى که در طریق گمراهی خود اصلاً شک نمىکند، چنین کسى هرگز به حقیقت نخواهد رسید.
مىگوید: " بگو چه کسى شما را از آسمانها و زمین روزى مىدهد و برکات آن را در اختیارتان مىگذارد"؟! (قُلْ مَنْ یَرْزُقُکُمْ مِنَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ) بدیهى است هیچکس از آنها نمىتوانستند بگویند این بتهاى سنگى و چوبى باران را از آسمان نازل مىکنند، گیاهان را از زمین مىرویانند، و منابع ارضى و سماوى را در اختیار ما مىگذارند.
جالب اینکه بدون آنکه در انتظار پاسخ آنها باشد بلافاصله مىفرماید:
بگو خداست که منبع همه این برکات است، یعنى مطلب به قدرى واضح و روشن است که نیاز به پاسخ طرف ندارد، بلکه سؤال کننده و شنونده با یکدیگر همصدا هستند، چرا که حتى مشرکان خداوند را خالق و معطى ارزاق مىدانستند، و براى بتها تنها مقام شفاعت قائل بودند.
این نکته نیز قابل توجه است که روزی هاى پروردگار که از ناحیه آسمان به انسانها مىرسد منحصر به باران نیست،" نور و حرارت آفتاب و هوا " که در جو زمین وجود دارد، از قطرات حیاتبخش باران نیز مهمتر است.
همانگونه که برکات زمین نیز منحصر به گیاهان نیست، بلکه انواع منابع آبهاى زیرزمینى، معادن گوناگون که بعضى در آن زمان کشف شده بود، و بعضى با گذشت زمان آشکار گشت همه در این عنوان جمعند.
در پایان آیه اشاره به مطلبى مىکند که خود مىتواند پایه دلیلى را تشکیل دهد، دلیلى واقعبینانه و توأم با نهایت انصاف و ادب، به گونهاى که طرف از مرکب لجاجت و غرور پائین آید، و به اندیشه و فکر بپردازد، مىگوید:" مسلّماً ما یا شما بر هدایت یا ضلالت آشکارى هستیم"! (وَ إِنَّا أَوْ إِیَّاکُمْ لَعَلى هُدىً أَوْ فِی ضَلالٍ مُبِینٍ)
اشاره به اینکه عقیده ما و شما با هم تضاد روشنى دارد، بنا بر این ممکن نیست هر دو حق باشد، چرا که جمع بین نقیضین و ضدین امکان ندارد، پس حتماً یک گروه اهل هدایت است و گروه دوم گرفتار ضلالت.
جمله وَ إِنَّا أَوْ إِیَّاکُمْ ... یعنى نمىشود شما و ما هر دو حق باشیم، لا بد یکى از ما حق و دیگرى باطل است، و چون رزق دهنده خداست بنابراین ما بر حقّیم.
بعضى گفتهاند: این جمله از نهایت انصاف قرآن است، ولى این چه انصافى است که قرآن نسبت باطل بودن را و لو به طور احتمال به خودش بدهد؟!
اکنون بیندیشید کدامیک هدایت یافته و کدامیک گمراه است؟ نشانهها را در هر دو گروه بنگرید که با کدامین گروه نشانههاى هدایت و با دیگرى ضلالت است؟!.
حتى مشرکان خداوند را خالق و معطى ارزاق مىدانستند، و براى بتها تنها مقام شفاعت قائل بودند.
بهترین روش مناظره ومباحثه
و این یکى از بهترین روشهاى مناظره و بحث است که طرف را به اندیشه و خود جوشى وا دارند، و اینکه بعضى آن را یک نوع تقیه پنداشتهاند نهایت اشتباه است.
جالب اینکه" هدایت" را با کلمه" على" ذکر کرده، و " ضلالت" را با " فى" اشاره به اینکه هدایت یافتگان گویى بر مرکب راهوارى نشسته، و یا بر فراز بلندى قرار گرفته و کاملاً بر همه چیز مسلطند، در حالى که گمراهان در گمراهى و ظلمت جهلشان فرو رفتهاند.
این نیز قابل توجه است که نخست از " هدایت" سخن گفته سپس از " ضلالت" چرا که در آغاز جمله نخست مىگوید " ما" و بعد مىگوید " شما " تا اشاره لطیف و کم رنگى به هدایت گروه اول و عدم هدایت گروه دوم باشد!.
گرچه توصیف " مبین" را جمعى از مفسران تنها مربوط به " ضلال" مىدانند، چرا که ضلالت انواعى دارد و ضلالت شرک از همه آشکارتر است.
ولى این احتمال نیز وجود دارد که این توصیف براى" هدایت" و" ضلالت" هر دو باشد، زیرا در اینگونه موارد در کلمات فصحا وصف تکرار نمىشود، بنا بر این، هم" هدایت" توصیف به" مبین" شده است، و هم" ضلالت" همانگونه که در سایر آیات قرآن این توصیف در هر دو قسمت دیده مىشود.( به آیات 1- سوره نمل و 12- نور و 6- هود و 2- قصص و 79- نمل مراجعه شود)
پیامهای آیه:
1ـ در تربیت و تعلیم، با استفاده از شیوهى سؤال، وجدان مخاطبان را بیدار کنیم و فکرها را به کار اندازیم. «قُلْ مَنْ یَرْزُقُکُمْ» ...
2ـ یکى از عوامل پرستش، توجّه به روزى دهنده است، فکر کنید چه کسى به شما روزى مىدهد؟ «مَنْ یَرْزُقُکُمْ»
3ـ روزى آسمان، نور و حرارت و باران و باد و ابر است و روزى زمین، همهى میوهها و برکات زمین است. «یَرْزُقُکُمْ مِنَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ»
4ـ تمام آسمانها در رزق و روزى ما مؤثّرند. «یَرْزُقُکُمْ مِنَ السَّماواتِ»
5ـ در بحث و گفتگو و جدال نیکو با دیگران، انصاف را مراعات و با آنان مدارا کنیم. «إِنَّا أَوْ إِیَّاکُمْ»
6ـ هدایت یافتگان، همچون کسانى که بر بالاى مرکب و کوه قرار گرفتهاند بینش وسیع دارند، «لَعَلى هُدىً» ولى گمراهان همچون کسانى هستند که در ته درّه یا در عمق دریا گرفتار شده و مورد احاطهى عوامل انحرافند. «فِی ضَلالٍ»
آمنه اسفندیاری
بخش قرآن تبیان