پیام معنوی عید قربان، ایثار در راه تقرب الهی است

رئیس بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء گفت: پیام معنوی عید قربان ایثار در راه رسیدن به پروردگار عالم است و به این معناست که همه باید هر حایل و مانعی را که بین خود و خدا می‌بینند، کنار بگذارند؛ اطعام کردن به فقرا و محرومیت‌زدایی از جامعه از نتایج طبیعی قربانی کردن است.

حجت‌الاسلام والمسلمین مرتضی جوادی‌آملی، رئیس بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، به بررسی فلسفه و پیام‌های عید قربان پرداخت و گفت: در دهه مبارک فجر اسلام، در ماه ذی‌الحجه هستیم و یکی از مناسک ارزشمند اعمال عبادی حج، قربانی کردن در روز عید قربان است. برای هریک از فعالیت‌هایی که در حوزه حج انجام می‌شود، رموز و ابزاری وجود دارد، ضمن اینکه یک سلسله احکام و آثار طبیعی بر هر یک از این‌ها مترتب است. برای قربانی در روز عید قربان که در روز دهم ذی‌الحجه اتفاق می‌افتد، آثار و برکاتی را برشمرده‌اند که در آیات الهی و روایات معصومین(ع) به‌آن‌ها اشاره شده است.

هدف اسلام از تشویق قربانی کردن، مبارزه با فقر است نه با فقیر

وی ادامه داد: برای قربانی کردن، می‌توان دو جهت اصلی و اساسی را بیان نمود که یک جهت آن، جنبه طبیعی و ملکی قربانی کردن و دیگری جنبه ملکوتی و ماوراء‌طبیعی این عمل شریف است. قربانی کردن، به لحاظ جنبه طبیعی و ملکی، آثار و برکاتی را برای جامعه و مخصوصاً فقرا و محرومان فراهم خواهد کرد و اگر این امر سازماندهی شود و مناسب با نیاز‌های جامعه تفسیر شود قطعا می‌توان به شیوه مناسبی از آن استفاده کرد تا بخش محروم جامعه به نحو احسن و مناسب از این امر پسندیده استفاده کنند. در سفر حجة‌الوداع پیامبر(ص)، آن حضرت .... 

صد شتر را برای نذر و قربانی آوردند که سی شتر را به حضرت علی(ع)، هدیه کردند و ایشان همه سی شتر را در روز عید قربان نذر کردند و هفتاد شتر دیگر را هم خود پیامبر(ص)، قربانی کردند. رئیس بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء خاطرنشان کرد: قطعاً آثار محرومیت‌زدایی و فقرزدایی در این عمل نمادین نشان از این است که اسلام با محرومیت و فقر مبارزه می‌کند نه با فقیر و تلاش دارد تا با این‌گونه اعمال، فقر و محرومیت را در جامعه از بین ببرد که این جنبه طبیعی و ملکی فعالیت و عمل عبادی قربانی کردن است. نکته‌ای که باید به آن اشاره کرد، این است‌ که در گذشته و در زمان قبل از اسلام، مشرکین نیز مراسم قربانی کردن‌هایی داشتند، اما مسخ شده و تحریف شده بود و روح قربانی در این فعالیت‌ها صرفاً جنبه مادی و طبیعی داشت. تقوا؛ روح قربانی کردن است وی افزود: مشرکان، گوشت، پوست و خون قربانی را به دیوار کعبه می‌مالیدند و آویزان می‌کردند که بعد از اسلام این عمل مطرود و مردود شناخته شد و خداوند فرمود که این گوشت و پوست نیست که به من می‌رسد بلکه آن‌چه که به خدا می‌رسد روح عمل قربانی کردن، یعنی همان تقوا است. خداوند در قرآن‌کریم می‌فرمایند: «لَن یَنَالَ اللَّهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَاؤُهَا وَلَکِن یَنَالُهُ التَّقْوَى مِنکُمْ؛ هرگز [نه] گوشت‌هاى آنها و نه خون‌هایشان به خدا نخواهد رسید، ولى [این] تقواى شماست که به او می‌رسد» (حج/37)، بنابراین در عمل قربانی که به‌صورت بارز و روشن در نذر کردن در روز عید قربان نشان داده می‌شود، باید تقوی‌ را به عنوان روح عمل قربانی کردن در نظر گرفت و آن بخش طبیعی، ملکی و جسدی که برای قربانی وجود دارد، به افراد محروم و فقیر جامعه داده ‌شود. این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: نکته دیگری که اصل و اساس و رمز و راز عید قربان و قربانی کردن است، جنبه ماورایی این عمل است. آگاهان به فرهنگ دینی و اهل بیت(ع)، می‌دانند که این عمل از زمان مبداء حج و حج‌گزاران که حضرت ابراهیم خلیل(ع) است آغاز شده است. حضرت ابراهیم(ع) بر اساس رؤیای صادقانه‌ای که خدای عالم به عنوان وحی بر او داشت، مصمم شد که فرزندش اسماعیل را به قربان‌گاه ببرد و قربانی کند. خداوند در قرآن می‌فرماید«فَلَمَّا بَلَغَ مَعَهُ السَّعْیَ قَالَ یَا بُنَیَّ إِنِّی أَرَى فِی الْمَنَامِ أَنِّی أَذْبَحُکَ فَانظُرْ مَاذَا تَرَى؛ و وقتى با او به جایگاه سعى رسید گفت اى پسرک من من در خواب [چنین] می‌‏بینم که تو را سر می‌‏برم پس ببین چه به نظرت می‌‏آید» (الصافات/102). قربانی کردن، نوعی امتحان الهی است جوادی آملی افزود: در این آیه نکات بسیار دقیقی نهفته است، یکی این‌که با تاکید آمده است و دیگری این‌که ابراهیم خلیل(ع)، با همه علاقه‌ای که به فرزندش‌اسماعیل دارد باید او را با دست خود به قربان‌گاه ببرد و قربانی کند. این یکی از امتحانات الهی است و خداوند در قرآن می‌فرماید«وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ؛ و چون ابراهیم را پروردگارش با کلماتى بیازمود و وى آن همه را به انجام رسانید» (بقره/124)، با این گونه اعمال، خداوند ابراهیم را آزمود و او را به مرحله امامت جامعه برگزید.  مرتضی جوادی‌آملی: اگر این مناسک حج، معطوف به مقاصد شریعت شکل نگیرد و عبادات مطابق با اهداف عالی شریعت نباشد، تهی و عاری از بعد معنوی است و آن آثار مثبت ارزشمند خود را به‌همره نخواند داشت رئیس بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء درباره جنبه‌های مختلف عمل قربانی کردن خاطرنشان کرد: این کار، یعنی قربانی کردن دارای دو جهت است که جهت اول این است که انسان برای این‌که به خدای عالم تقرب پیدا کند، باید هر‌آنچه مورد علاقه‌اش است را کنار بگذارد و در راه خدا قربانی کند و جنبه دوم این است که انسان با دست خودش این‌کار را انجام دهد. خدا به حضرت ابراهیم(ع) پیام نفرستاد که به دیگری دستور بده که فرزندت را قربانی کن، بلکه فرمود باید خودت با دست خودت این‌کار را انجام بدهی. انسان به خدا تقرب پیدا نمی‌کند، مگر آن‌که به دست خودش، بهترین‌ها و دوست‌داشتنی‌ترین‌ها را در راه خدا قربانی کند. هدف قربانی کردن، تقرب به خداست صاحب امتیاز و مدیر مسئول فصل‌نامه اسراء ادامه داد: خدا در این‌باره‌ می‌فرماید «لَن تَنَالُواْ الْبِرَّ حَتَّى تُنفِقُواْ مِمَّا تُحِبُّونَ وَمَا تُنفِقُواْ مِن شَیْءٍ فَإِنَّ اللّهَ بِهِ عَلِیمٌ؛ هرگز به نیکوکارى نخواهید رسید تا از آنچه دوست دارید انفاق کنید و از هر چه انفاق کنید قطعا خدا بدان داناست» (آل عمران/92)، بنابراین محبوب‌ترین محبوب‌های دنیایی در پیش‌گاه ابراهیم، فرزندش اسماعیل است که خداوند برای آزمون او از ابراهیم خواست تا او را به قربان‌گاه ببرد. این عمل نمادینی برای همه ما در تمام طول سال و همه عمر است که همواره همه انسان‌ها هرآنچه‌که محبوب دارند، در پیش‌گاه خدا به قربان‌گاه ببرند و تمایلات خود را از آن بکاهند و در پیش‌گاه خداوند نسبت به آن‌چه که دوست دارند، بگذرند. استاد حوزه و دانشگاه افزود: امام سجاد(ع) به یکی از افراد فرمودند: آیا هنگام قربانی به چنین امری اعتقاد داشتی یا خیر؟ این یعنی این‌که انسان باید طمع خود را از هر آن‌چه که غیر خداست ببرد. به لحاظ ملکوتی و جنبه ماورایی قربانی کردن که از مناسک عمده حج است، هدف این است که انسان بیاموزد در سرزمین وحی و توحید، هر آن‌چه که غیر خداست باید در پیش‌گاه خدا قربانی شود تا تقرب و به خدا نزدیک شدن هم برای انسان حاصل شود. امکان ندارد که انسان به چیز دیگری غیر از خدا دل ببندد و انتظار داشته باشد به خدا هم نزدیک بشود. گذشت و ایثار در راه رسیدن به پروردگار؛ پیام اصلی عید قربان جوادی آملی در ادامه اظهار کرد: روح و حقیقت قربانی کردن که یک عمل نمادین است در عین حال که آثار وضعی و طبیعی فراوانی برای آن ذکر شده است این‌است که هر آن‌چه که غیر خداست باید به دست خود انسان در پیش‌گاه خداوند قربانی شود و این فقط مختص روز عید‌قربان و حج نیست، بلکه برای همه انسان‌ها در تمام عمر است ولیکن به عنوان یک عمل نمادین در جریان حج این‌گونه نشان داده خواهد شد. مردم باید بدانند که باید به مناسک و مقاصد شریعت که در رابطه با حج وجود دارد التفات داشته باشند و آگاه باشند که اگر این مناسک، معطوف به مقاصد شریعت شکل نگیرد و عبادات مطابق با اهداف عالی شریعت نباشد، تهی و عاری از بعد معنوی است و آن آثار مثبت ارزشمند خود را به‌همره نخواند داشت. رئیس بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء در پایان این گفت‌وگو در باره پیام عید‌قربان برای مسلمانان گفت: پیام معنوی عید قربان پیام گذشت و ایثار در راه رسیدن به پروردگار عالم است که همه باید از هرآنچه که انسان را از خدای خود دور می‌کند و باعث می‌شود که انسان بین خود و خدای خود حائل و مانعی ببیند فاصله بگیرد و در رابطه با آثار طبیعی این این روز و اعمالی که در این روز انجام می‌شود، باید گفت که اطعام کردن به فقرا و فقرزدایی و محرومیت‌زدایی از جامعه از نتایج این عمل است.

 سایت اسرا